[d'Oude Binnenstad, oktober 2007]
'Ik schouw bij nacht,' zegt Wim de Jong. 'Ik doe mee aan de veiligheidsschouw van het stadsdeel. We gaan 's nachts kijken op zeventien plekken in de oude stad en geven dan met een kleurencode de mate van veiligheid aan. Doordat we dat steeds herhalen, kun je zien hoe de veiligheidssituatie zich ontwikkelt.'
Maar hij schouwt ook bij dag, Wim de Jong. Dan is hij aan het werk in zijn lijstenatelier op de Oudezijds Voorburgwal tegenover de Slaperssteeg. Alle verdiepingen van het monumentale pand zijn in gebruik voor het maken van sierlijsten. En op iedere hogere verdieping heb je een nóg magnifieker uitzicht op het wel en wee van de wal. Vooral het wee. De Jong zat stalles om de verovering van de buurt door de heroïnehandel te kunnen volgen. Er waren tijden dat hij zijn atelier nauwelijks kon bereiken en dat de klanten niet meer durfden te komen. In 1989 kwam zijn vader om het leven door een ruzie met junks en dealers.
Wim de Jong hoefde dan ook niet lang na te denken toen de politie hem in 1997 kwam vragen of hj mee wilde doen aan het project 'De 25 ogen'. Daarvoor werden op 25 probleempunten in het Wallengebied mensen geselecteerd die het verzoek kregen in een dagboek bij te houden wat ze op straat zagen gebeuren. 'De politie had daarvoor speciale boekjes laten maken,' zegt De Jong. 'De bedoeling was: elke week één blaadje, maar daar kwam ik niet mee uit. Joep de buurtagent kwam die boekjes trouw ophalen, maar het is al gauw in elkaar gezakt doordat de mensen die het leidden ergens anders werden gedetacheerd.'
Het project verzandde, zoals zoveel politieprojecten die in de binnenstad werden ondernomen. Na een jaar kwam niemand de boekjes meer ophalen. Maar voor Wim de Jong was dat geen reden om ermee op te houden. Hij schreef onverstoorbaar door - rechts de gebeurtenissen van de dag, links de opmerkingen en ideeën die daardoor bij hem opkwamen. Feiten en commentaar keurig gescheiden, net als in een kwaliteitskrant. Negen opschrijfboekjes heeft hij totnutoe volgeschreven. Negen maal 192 bladzijden, allemaal keurig met de hand genummerd.
Deze zomer was het tien jaar geleden dat Wim met zijn eerste boekje begon. Op 14 augustus 1997 maakte hij zijn eerste aantekening: 'Terug van vakantie. Bij aankomst om kwart voor vier tel ik 40 dealers, junks etc. voor de Febo, 21 aan de oneven zijde van de gracht en ± 10 op de brug.' In die periode noteerde hij bijna elke dag zulke aantallen.
De laatste tijd is voor 't eerst een duidelijke verbetering merkbaar. Dat blijkt ook uit De Jongs aantekening op 14 augustus 2007, de dag van het tienjarig jubileum: 'Wat gebruikers op het OK plein en enige verdwaalde dealers en junks en een tippeldame, dat is alles wat nog waargenomen wordt overdag.'
De verbetering heeft volgens De Jong twee oorzaken. 'In de eerste plaats heeft Chris Koers, sinds twee jaar wijkteamchef van bureau Beursstraat, voor elkaar gekregen dat er een flink aantal leerling-agenten werd gedetacheerd in de binnenstad. Ik had m'n reserves tegenover die jonge broekies, maar ik moet zeggen: het werkt! Vooral preventief, door het grote aantal en door het aanwezig zijn.'
In de tweede plaats het cameratoezicht. 'Toen hier aan de overkant een camera werd geplaatst, zag je van de ene dag op de andere een grote verbetering. Laatst zag ik dat er toch weer geweldig werd gedeald. Ik belde de politie, ze richtten die camera erop, een paar agenten gingen eropaf en die dealers werden gepakt. Dat was een uitzondering, omdat ik toevallig heel snel met het bureau werd doorverbonden. Moet je je eens voorstellen wat je kunt bereiken als iedereen direct naar het bureau zou kunnen bellen. Weet je wat een van de redenen is dat dat directe nummer er nog niet komt? Dan tellen de meldingen niet mee in de statistieken! Dat is een van de redenen dat je eerst 0800 moet draaien, een of ander nummer in Verweggistan, en daarna moet worden doorverbonden en nog eens doorverbonden.'
Zolang er geen direct nummer is, blijft er overlast bestaan, maar eerlijk is eerlijk, zegt Wim: het is een stuk minder geworden. De overlast komt nu meer van toeristen en dronken voetbalsupporters. 'Zaterdag is mijn auto nog helemaal beklad met mayonaise. Voetballen, hè. Als je ze aanspreekt, zeggen ze: ja, we hebben vandaag feest, het is maar eenmaal per jaar dat we in Amsterdam zijn. Maar voor ons is 't elke dag feest!'
Voorlopig heeft Wim de Jong nog stof genoeg voor zijn dagboeken. 'Ik stel me voor dat ze uiteindelijk naar het gemeentearchief gaan,' zegt hij. 'En dat er dan over honderd jaar iemand als Geert Mak komt die onze periode aan de hand van die boekjes gaat beschrijven. Wie weet is er dan helemaal geen prostitutie meer, alleen nog een bejaardenhuis met oude hoeren.'