[MyWorld, maart 2013]
Drees sr. was nooit zo'n voorstander van Europa. 'Hij wantrouwde alles bezuiden het Albertkanaal,' placht zijn partijgenoot Mansholt te zeggen. Hoe zuidelijker, hoe meer gesjoemel en vriendjespolitiek. Ook bij de overheid - kon het erger voor een doorgewinterd sociaaldemocraat?
Wat Drees misschien niet wist - hij zette zelf nauwelijks een voet buiten West-Europa - is dat ook buitenlanders het in zulke landen niet zonder vriendjes kunnen stellen. In Italië krijg je bij de overheid niks gedaan zonder santo, 'beschermheilige'. In Azië moet je een fixer hebben, in Midden-Amerika een coyote, in Turkije een 'oompje'.
In Brazilië vind je de weg door de bureaucratische jungle alleen voorafgegaan door een despachante: een bespoediger, problemenuitdewereldhelper. 'Een despachante heeft de relaties om eenvoudige burgers, uiteraard tegen betaling, door situaties heen te helpen waar ze in elk normaal land alleen uit kunnen komen,' schreef Brazilië-kenner August Willemsen.
Voor reizigers is zo'n mannetje een noodzakelijk kwaad, maar hoe zit het met de mens achter de fixer? Hoe word je het? Dat leerde ik in 1982. Toen was ik in China en stapte op het Volksplein in Sjanghai een man op me af met de vraag: 'Komt u hier vaak?' Dan kon hij me misschien van dienst zijn.
Hij bleek een kostbare bron van vrijmoedige informatie, deze Joe. Verscheen altijd uitgedost als Hong-Kongchinees: colbertje, stropdas, Lufthansa-sjaal. Zelfs de dynamische tred van een zakenman had hij zich aangemeten. Soms dacht ik dat Joe van de geheime dienst was, zo on-Chinees brutaal en openhartig was hij. Maar nee, hij durfde gewoon risico's te nemen en verdiende goed aan zijn contacten met buitenlanders.
We maakten een boottochtje op de Jangtsekiang. Joe vertelde dat de bemanning hem wantrouwend aankeek: 'Zo, ben je daar weer?'
'Ja daar ben ik weer.'
'Met Hollanders dit keer, hè.'
'Ja, met Hollanders.'
Eigenlijk waren ze jaloers, dacht Joe. 'Zij verdienen misschien vijftig yuan per maand en ze voelen wel aan dat ik heel wat meer opstrijk.' Dat klopte: alleen dit dagje gidsen leverde Joe een Chinees maandsalaris op. Hij was het dubbel en dwars waard. Alleen al om het inzicht dat hij ons schonk: dat je zelfs in de meest dictatoriale landen een stap verder kan komen als je initiatief neemt en de grenzen van het mogelijke durft te verkennen.