[MyWorld, december 2013]
'Wegkijken' als andere mensen in nood zijn, is zo oud als de weg naar Jericho. De passanten die daar ooit de fameuze sloeber zagen liggen, keken de andere kant op - alleen de Samaritaan deed iets. De landen waar in de jaren dertig joodse vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk aanklopten, keken weg. En nu duizenden vluchtelingen verdrinken in de Middellandse Zee, doen wij het zelf.
Dat wegkijken wordt, nu alle leed van de wereld op onze schermen verschijnt, steeds moeilijker én steeds makkelijker vol te houden. Moeilijker omdat je nooit meer kan zeggen: ik wist het niet. Makkelijker omdat je altijd kan zeggen: het is te veel, ik kan niet al mijn broeders hoeder zijn.
Maar dat we onder de eindeloze stroom van ellendenieuws gevoelloos worden, ligt niet alleen aan die overweldigende hoeveelheid. Het komt ook door de vorm waarin dat nieuws ons bereikt. We zien de slachtoffers voor ons, maar ze zijn plat: ze ondergaan hun lot op het scherm, in een andere dimensie.
Wat we door een lens of op een scherm zien, lijkt minder echt en minder erg. In 'reality tv'-series vervaagt de grens tussen fictie en werkelijkheid. Ook het lijden van mensen wordt steeds vaker opgedist als consumptieartikel. Spelprogramma's waarin kandidaten enge of vernederende dingen moeten doen om te winnen, zijn populair.
Ook de mensen in die bootjes op weg naar Lampedusa en Sicilië doen gevaarlijke dingen in de hoop iets te winnen. We snappen nog wel dat het geen spelletje is, maar het speelt zich toch af achter een virtuele scheidingswand. Het scherm is een barrière die onze blikken doorlaat maar onze gevoelens dempt.
Slechts heel af en toe wordt die scheidingswand doorbroken. Ik herinner me de foto van een toeriste op een Canarisch strand die uitgeputte drenkelingen eerste hulp verleent. Nietsvermoedend lag ze in haar bikini te zonnen, totdat een stel aliens opdook in de golven. Het was een ontroerende foto omdat de vrouw niet aarzelde. Misschien zouden de meesten van ons dat ook niet doen. Ik wil er niet voor pleiten een middagje 'bootvluchtelingen redden' als activiteit op te nemen in de reisbrochures. Maar je zou bijna wensen dat die volgepakte vluchtelingenbootjes het eens wat vaker zouden begeven in de nabijheid van zo'n groot cruiseschip met super all inclusive formule.