[d'Oude Binnenstad, april 2014 ]
'Kijk,' zegt David Brandwagt in restaurant De Waag en wijst naar een wit kastje tegen de muur. 'Zulke kastjes hebben we overal opgehangen, om tijdens de restauratie de bewegingen van het gebouw te monitoren. Ze registreren de bewegingen tot op een duizendste millimeter. Laatst konden we zien dat er een aardbeving in Afghanistan was geweest.'
Brandwagt is senior bouwmanager bij het ProjectManagement Bureau van de gemeente en coördineert de restauratie van het Waaggebouw. Wat dat een voeten in de aarde heeft... het organogram van alle betrokken instanties past haast niet op het cafétafeltje. De gebruikers van het gebouw, omwonenden, Bureau Monumenten, waterbeheer (vanwege de duiker tussen de Geldersekade en de Kloveniersburgwal die onder de Waag doorloopt), allerlei andere gemeentediensten, adviseurs en natuurlijk de bouwers.
We lopen naar de Geldersekade, waar de werkkeet van de BAM, de aannemer, drijft. Daar mogen we laarzen en een helm uitzoeken, en dan zijn we klaar om ons te laten zakken in de diepte rond het gebouw, die ons al een paar maanden lokte vanaf de tijdelijke brug naar het restaurant.
Ook beneden wijst Brandwagt overal meetapparatuur aan, en strips die aangeven hoe de scheuren in het metselwerk zich houden. Een beetje zoals een trotse vader de groei van zijn dochter bijhoudt. Verreweg het opvallendst is de imposante hoogte die het gebouw vanaf dit niveau heeft. Normaal gesproken heeft de Waag iets goeiigs; die boerse steenklomp doet denken aan een wat te dikke dame, stevig in de aarde geplant. Maar hier beneden zien we het gebouw zoals het boven het water uitrees voordat de Nieuwmarkt werd aangeplempt. Logisch dat de Geldersen de moed in de schoenen zonk als ze hier met snode plannen aankwamen.
De restauratie is op 1 mei 2013 gestart en moet 1 december van dit jaar voltooid zijn. Dat wordt gehaald, verwacht Brandwagt. Ook wordt het gereserveerde budget van ruim 5 miljoen euro waarschijnlijk niet overschreden. Een uniek verschijnsel bij grote bouwprojecten in Amsterdam.
En een koopje, als je ziet wat je ervoor krijgt. De Sint-Anthonispoort is in 1488 gebouwd op roosters van elzenhout waar palen tussen werden geheid die rusten op de 'eerste zandlaag' onder de stad, twaalf meter onder NAP. Die palen zijn aan het rotten geslagen, met als gevolg dat het gebouw op bepaalde plekken verzakt. Zo gaan de Metselaarstoren en de Lucastoren (genoemd naar de gilden die er vroeger zetelden) steeds schever staan. In de laatste decennia zijn er al verschillende pogingen tot plaatselijk herstel gedaan, zonder al te veel succes.
De huidige restauratie gaat verder: onder het hele gebouw wordt een betonnen plaat aangebracht die via stalen liggers rust op honderdvijftig betonnen 'schroef-injectiepalen', die weer gefundeerd worden op de tweede zandlaag, achttien meter diep.
We moeten wel even slikken als we zien wat er nodig is om die stalen liggers aan te brengen. Het fundament van de Waag is op veel plekken doorboord met grote ronde gaten waar die stalen balken doorheen komen te liggen. Het ziet er rauw uit, maar is in feite precisiewerk bij uitstek. Onder de liggers zijn vijzels aangebracht, waarmee ze geleidelijk 'op spanning worden gebracht'.
Een koopje is de restauratie ook als je in aanmerking neemt hoeveel onverwachte obstakels de bouwers tegenkomen. 'Al die houten palen en stukken monumentaal muurwerk , daar kan en mag je niet zomaar doorheen,' zegt Brandwagt. 'Ik denk dat geen enkele paal onder het gebouw op de plek zit waar hij oorspronkelijk was gepland.'
Raadsels zijn er ook. Aan de stadskant doken oude latrines op, en een stuk oude stadsmuur, met een stenen overwelving. Daaronder moet ooit water hebben gelopen, maar wat? De Waag kan er straks weer een paar honderd jaar tegen, maar vragen zullen er altijd blijven over de exacte geschiedenis van het gebouw.
Voor meer informatie en foto`s: www.amsterdam.nl/dewaag