[Het Parool, 16-10-2020
PDF: parool 16-10-20]
Oktober 2020, Amsterdam is koploper coronabesmettingen. Alle middelen worden uit de kast gehaald om het cijfer omlaag te krijgen. Alle middelen? Nee, één mogelijkheid blijft onbenut. Burgemeester Halsema zei het gisteren met zoveel woorden bij Jinek. Maakt ze een aanmerking als ze ziet dat iemand de coronaregels aan zijn laars lapt, werd haar gevraagd. Nou nee, was het antwoord, dat moeten bijvoorbeeld cafébazen maar doen. Zelf is zij niet van plan haar mond open te doen.
De waaromvraag werd helaas niet gesteld, maar ik denk dat ik het antwoord wel had geweten. Je tegen anderen aan bemoeien, betuttelen, klikken... dat doen we hier niet. Voor zulke mensen heeft het moderne Nederlands een serie uitgesproken verwensingen in petto. Zo iemand is een een uitslover, een heilig boontje, een aanstelleritislijer, een bemoeial. Anderen er bij lappen, dat kennen we nog uit de oorlog, nietwaar.
In normale omstandigheden is dat een begrijpelijke gedachtegang: voor dit soort taken hebben we niet voor niets instanties. Maar de omstandigheden zijn niet normaal. De simpele waarheid is dat die instanties nu niet in staat zijn om er overal op toe te zien dat de regels worden nageleefd.
Tijdens de lockdown na de eerste coronagolf konden de instanties het nog wel aan: de angst voor het onbekende virus werkte zo goed als stok achter de deur dat de cijfers al gauw omlaag gingen. Nu, tijdens de tweede golf, is die angst een stuk minder. Zelfs nu het kabinet opnieuw zware maatregelen heeft getroffen, is het maar de vraag of genoeg mensen zich daar aan zullen houden.
Daarom moeten alle middelen uit de kast worden gehaald en is het voorbeeld dat de burgemeester gaf het slechtst denkbare. Sociale controle, altijd een beetje een vies woord in Nederland, is nu even bittere noodzaak. Zeg er dus iets van als je in de metro naast iemand zit die het mondkapje aan z’n neus lapt. Bel de politie als je hoort dat bij de buren een groot feest gaande is. Niet vanwege geluidsoverlast maar omdat de buren je gezondheid in gevaar brengen.
Dat is een van de redenen waarom de angst van de burgemeester niet alleen verwerpelijk was, maar ook overbodig. We zijn dit keer in staat onze terughoudendheid op het gebied van sociale controle te overwinnen, omdat ons eigen belang in het geding is. Wie er iets van zegt, is geen bemoeial maar iemand die opkomt voor zijn eigen gezondheid en die van zijn kinderen en zijn ouders. Daar hebben Nederlanders begrip voor.
De tweede reden waarom de burgemeester blijk gaf van koudwatervrees, is dat Nederlanders veel minder bang zijn om sociale controle uit te oefenen als ze zich ‘gedekt’ weten door duidelijke wetten en regels. Als ze weten dat ze altijd terug kunnen vallen op een overheid die ze uit alle macht zal ondersteunen. Helaas lijkt onze burgemeester niet van plan tot dat vertrouwen bij te dragen.